Top-Down opvoeden #1
Ruzies rondom aankleden in de ochtend, omkleden in de avond en de tafel dekken. Zulke simpele dingen, maar zo herkenbaar als conflict. Op school niet willen werken, blijven socializen zonder te beginnen en regels aan de kaak stellen. Ik wil niet zeggen dat hier één perfecte oplossing voor is. Ik merk alleen wel dat het enorm kan helpen om deze situaties vanuit een top-down benadering op te pakken.
Willen en/of kunnen?
Het gevaar is dat het gedrag van een kind geïnterpreteerd wordt dat hij het niet wil of niet kan. Een gebrek aan executieve functies, fixed mindset, intelligentiekloof, rebellie. Ik zie ze allemaal langskomen. Je doet dan een uitspraak over de drijfveren en mogelijkheden die intern in een kind zitten, in plaats van dat je het kind in zijn omgeving ziet. Wanneer je ervan uitgaat dat elk kind het graag goed wilt doen, wil leren en niemand een conflict heeft voor zijn lol, dan kun je ervan uitgaan dat er goede wil in iedereen zit. Dan speelt er iets wat de uiting van die goede wil vertroebelt. Natuurlijk zijn er mensen die daadwerkelijk een interne beperking hebben. Toch hebben ook die mensen eigen drijfveren en mogelijkheden waarbinnen ze aangesproken kunnen worden.
Binnen een top-down benadering ga je uit van de eigen drijfveren van een persoon. Daar spreek je op aan. Als iemand aan een eigen behoefte kan voldoen door de actie die van hem gevraagd wordt, dan is de kans groot dat hij het wel gaat doen. Die behoefte is alleen niet altijd duidelijk. ‘Omdat ik het zeg’ is niet echt een behoefte van het kind…
Eerst reden, dan regel
Het is dus belangrijk om het einddoel en de reden aan te geven, vóórdat je een regel of verwachting uitspreekt. Dan geef je een ander ook een reden om te doen wat je van hem vraagt. Een mooi voorbeeld hiervan kreeg ik onlangs van een moeder van een jongen van zes jaar. Haar instructie rondom het inpakken voor vakantie was als volgt: “Volgens mij gaan we op vakantie. Ik denk dat jij daar niet bloot wilt rondlopen, dus volgens mij heb je kleding nodig. Ook kan ik me voorstellen dat jij je wilt vermaken in de auto en in het huisje, dus misschien heb je wat spullen voor vermaak nodig. Ik heb precies hetzelfde, dus ik ga mijn eigen spullen inpakken. Volgens mij kun jij je eigen spullen prima inpakken.” Dat klinkt naar mijn idee beter dan “Pak je kleren en speelgoed in”.
Vanuit autonomie en vertrouwen
Wat ik mooi aan deze top-down benadering vind, is dat je een kind veel autonomie geeft. Deze benadering geeft een vrijheid voor een kind om de dingen op zijn eigen manier te doen, zolang hij het einddoel maar bereikt. Hiernaast gaat het gedrag niet (enkel) om gehoorzaamheid, maar om zelfredzaamheid en zelfsturing. Dat scheelt al heel veel conflicten, lijkt mij.
Dit is een vorm van loslaten waar mensen misschien moeite mee kunnen hebben. Als een kind in de zomerhitte naar school wilt met twee verschillende sokken en regenlaarzen aan, en het einddoel van de verwachting is dat hij veilig, enigszins toonbaar en gezond naar school gaat, wat is dan het probleem? Misschien de blikken van andere ouders richting jou of wat andere kinderen daarvan zeggen. Het eerste is niet het probleem van het kind en het tweede kan een reden zijn om de volgende dag iets anders aan te doen. Dat lijkt mij in ieder geval een betere les dan gehoorzaamheid zonder vragen te stellen. En veel regels zijn ‘omdat ik het zeg’, terwijl ze ook prima op een andere manier kunnen.
Je kunt de top-down benadering ondersteunen door het uitspreken van vertrouwen in de normen en waarden van een kind. Ik vertrouw erop dat jij niet bloot naar school wilt. Ik vertrouw erop dat jij niet van de tafel wilt eten en het ons gunt om dat ook niet te doen. Ik vertrouw erop dat jij wilt leren. Dat moet denk ik wel oprecht zijn om het echt goed te laten werken. Indien je merkt dat het niet oprecht is dat je daar vertrouwen in hebt, dan zit er misschien bij jezelf ook een gebrek aan vertrouwen dat onderdeel is van het conflict. Loslaten en vertrouwen dus!
Nogmaals, dit is geen ‘one size fits all’ oplossing. Iedereen die van een methode claimt dat het een oplossing voor alles is, die overschat zichzelf en simplificeert gedrag van mensen. Ik denk wel dat de top-down benadering veel meer rust en respect voor elkaar kan geven. En dat lijkt me ook een behoefte van zowel ouder als kind.
Door Lisanne van Nijnatten, Msc
Geen reactie's