De desillusie van hoogbegaafden
Ik las laatst het boek ‘Searching for meaning’ door James Webb (zelfde schrijver als ‘Misdiagnose van hoogbegaafden’) met veel bewondering in één ruk uit. Dit boek gaat in beginsel over existentiële depressies bij hoogbegaafde en getalenteerde mensen, maar vooral over de manier waarop deze mensen vanuit een idealisme teleurgesteld worden door de wereld om hen heen. Erg interessant! Het is naar mijn idee een mooie interpretatie van de frustratie en eenzaamheid die hoogbegaafde kinderen en volwassenen van jongs af aan regelmatig kunnen voelen.
Existentiële depressies?
Het staat niet als dusdanig vermeld in de DSM, maar komt ook in het boek van Webb over misdiagnoses al voor. Dit is een vorm van depressies die voortkomt uit persoonlijke crisis rondom de zin van het leven. Dat is wel aardig kort door de bocht. De mensen met deze vorm van depressie kunnen zich intens zorgen maken over het lot van de aarde en de mensheid, of over hun invloed als klein persoon op een grote aarde met een grote geschiedenis. Dit kan zich uiten in piekeren, slaapproblemen, depressieve gevoelens, apathie en zelfs suïcidale gedachten.
Ik noem dit zelf een soort ‘top-down’ depressie, omdat het erg grote, fundamentele thema’s zijn die aan de voet staan van de depressie. Waar andere depressies eerder gevoed zijn door stress en conflicten, hebben existentiële depressies zelden een aanwijsbare gebeurtenis als oorzaak. Ze komen voort uit een manier van denken over de wereld en het leven die niet altijd prominent speelt bij niet-hoogbegaafde mensen.
Hierbij noem ik expres zowel kinderen als volwassenen. Waar andere vormen van depressies nauwelijks voorkomen bij kinderen, zie ik deze existentiële vraagstukken bij hoogbegaafde kinderen regelmatig terug. Belangrijk om hierbij te noemen is dat depressies bij kinderen zich eerder uiten in prikkelbaarheid en woedeaanvallen dan in het gangbare beeld van een lusteloos, somber persoon.
Centrale thema’s
De existentiële crisis ligt vooral op de loer bij aanhoudende gevoelens van eenzaamheid en desillusie. Bij mezelf herken ik vooral de terugkerende teleurstelling over het onderwijssysteem en anderen mensen. Op de universiteit heb ik vier jaar rondgelopen met het gevoel van ‘is dit het nou?’. Als kind wordt er elk jaar tegen je gezegd dat het volgend jaar wél uitdagend wordt, waarna je elke keer de desillusie hebt dat dit toch niet waar bleek te zijn. Deze frustratie zie ik al terug bij kleuters die binnen een paar maanden basisschool al niet meer naar school willen.
Het gevoel van deze desillusie is des te vervelender door de eenzaamheid die erbij hoort. Je lijkt de enige die er zo over denkt, omdat alle anderen om je heen mee lijken de kabbelen met de gangbare stroom. Zoals bij alle vormen van depressie is dit een groot thema dat aan de voet van langdurige negatieve gevoelens staat.
Van ideaal naar desillusie
James Webb schrijft op een bewonderingswaardige positieve wijze over deze fundamentele depressies van mensen. Hij stelt dat deze vorm van depressie juist voortkomt uit het gepassioneerd hebben van idealen. Hij legt uit dat hoogbegaafde en getalenteerde mensen zoveel mogelijkheden in de wereld om hen heen zien. Hierdoor leggen ze de lat voor zichzelf, hun omgeving en hun toekomst heel hoog. Vanuit deze idealen lopen ze daarna veelvuldig op tegen de beperkingen van de samenleving en hun directe omgeving. Wat begint als een mooi talent, slaat dan om in een belemmerende depressie.
Wat mij vooral raakte was de beschrijving van Webb van de illusie die veel hoogbegaafde mensen hebben: als anderen maar iets meer hun best zouden doen, dan zouden ze mij snappen. De overtuiging van hoogbegaafde mensen dat anderen ook hetzelfde denkniveau kunnen bereiken is volgens Webb één van de grootste bronnen van desillusies en eenzaamheid. Hij stelt dat het denkniveau van hoogbegaafden fundamenteel anders is dan dat van andere mensen en dat beide partijen nooit kunnen weten hoe de ander denkt.
Van desillusie naar reëel idealisme
Het boek van Webb is een combinatie van een psychologische analyse en een zelfhulp boek. Hierdoor geeft hij aan het einde van het boek ook tips om een existentiële depressie te voorkomen en te verminderen. Eén van de grootste tips hierin is het zoeken van medestanders. De overtuiging en ervaring dat er mensen zijn die jouw belevingswereld en idealen wél delen is een krachtig middel. Hoe klein de invloed alsnog is die je kunt hebben op de wereld, menselijk contact en acceptatie helen veel wonden.
Hiernaast wijst Webb op het ‘rippling-effect’. Hiermee doelt hij op de indirecte invloed die wij op onze omgeving hebben, waar we ons waarschijnlijk niet van bewust zijn. De invloed die wij hebben op de levens van anderen en het verloop van de geschiedenis gaat voornamelijk via de faciliterende rol die wij spelen in het handelen van anderen. Op deze manier zal de invloed die één persoon heeft zich vertakken als een onmisbare factor voor gebeurtenissen in de geschiedenis.
Ik moet zeggen dat ik het boek van Webb uiteindelijk enigszins zwaar vind, omdat ik ook weet dat er met humor gewerkt kan worden aan dezelfde thema’s. Desalniettemin erg mooi beschreven! Nu ik een aantal jaar provocatief werk, merk ik wel de enorme waarde van het kunnen lachen en uitdagen rondom bepaalde thema’s. Zelfs over de dood, zinloosheid van het leven en teleurstelling in anderen kun je lachen, om zo een deel van de lading eraf te krijgen en tot een kern te komen waar je zelf richting aan geeft. Daarin zie ik de grote waarde van het snappen van deze existentiële vraagstukken, om zowel kinderen als volwassenen hier verder mee te helpen.
Dirk Van Landen
Geplaatst op 01:33h, 24 juliIk ben zelfs teleurgesteld in de meeste zogezegde hoogbegaafden. Als ze verondersteld worden zoveel getalenteerder te zijn dan de meeste stervelingen, waarom doen ze vrijwel niets om de mensheid te helpen redden? Dat houdt o.a. in een groepering te vormen van doordenkers met goede oplossingen i.p.v. matige. Die zoek ik al 7 jaren, maar nergens te vinden zijn ze (op internet). Het moet expliciet gezegd worden: “Wij zijn creatiever; veelzijdiger, wijzer, ….. Waarom geeft niemand ons een kans?”
Lucky Luke
Geplaatst op 15:25h, 10 septemberDat is kortzichtig. Verbeter de wereld en begin bij jezelf. De pot verwijt de ketel. Al;s u zo goed weet hoe “hoogbegaafden” zich moeten gedragen (“groeperingen vormen”, “de mensheid redden” etc.), waarom geeft u dan niet zelf het goede voorbeeld? Als hoogbegaafden toch niet slagen, doet u het dan als “minder” begaafde sterveling beter? Of als u ook hoogbegaafd bent, laat dan eens het goede voorbeeld zien. Anders bent u geen haar beter dan de meute, die altijd de ellende op de overheid, de werkgever, de wereld of een onbekende groepering “die beter zou moeten weten” schuift. Geef mij dan maar een hoogbegaafde, die is tenminste nog ergens goed in en raakt hooguit gefrustreerd door de gemakzuchtige sukkels om hem/haar heen. Zorg dat je dat goed begeleidt en aanstuurt en dan maak je de wereld een héél stuk beter dan de loze kritiek van onwetende mopperaars. En nog één ding: talenten wreken zich altijd, niets komt onvoorwaardelijk. Je kunt daar lichtzinnig over oordelen, maar niets gaat vanzelf. Het kost moeite. En zelfs dan: liever de wraak van vele talenten dan gedoemd zijn tot een leven zonder. En tot slot: als u al “7 jaren” zoekt “op internet” naar “initiatieven” en “groeperingen van hoogbegaafden” die de wereld beter maken en met “goede oplossingen komen” om de “mensheid te redden”….. nou, ga dan eens bij u zelf te rade. Op internet vind je heus de wereldoplossingen niet: het is het ultieme podium ontworpen voor volgers. niet voor denkers of doeners. Hopelijk volgen na de 7 magere jaren nu de 7 vette. Misschien beter toch eens een boek kopen dan internetwijsheden. Wellicht is het boek van James Webb een aanrader? Ik ga het in ieder geval bestellen en dank de schrijfster voor deze vruchtbare bijdrage. Weer een stap vooruit voor de doordenkers. Alle goeds.
Lisanne
Geplaatst op 14:58h, 26 februariIk moet zeggen dat ik wat verbaasd naar je reactie kijk en probeer te bedenken wat ik hierop kan reageren. Heb ook mijn eigen artikel nog een keer doorgelezen en zie de link met je opmerkingen niet helemaal. Lijkt me niet dat ik desillusie en existentiële depressie benoem als lichtzinnig oordeel? Maar misschien snap ik je dan niet helemaal? Of ligt er bij jezelf een flinke frustratie die kleur geeft aan de manier waarop je mijn stuk leest?