Belastbaarheid bij hoogbegaafde mensen
Ik werk veel met depressieve hoogbegaafde mensen en met kinderen die thuiszitten. Je kunt hierin stellen dat ik veel te maken heb met overbelaste mensen, zowel kinderen als volwassenen. Hierbij is het altijd interessant om een evenwicht te vinden tussen rust en opbouwen. Eerder schreef ik al over de ui die hierin afgepeld kan worden. Verder spreek ik ook vaak over de paradox van hoogbegaafde belastbaarheid. Die leg ik graag uit.
In veel situaties komt een overbelast persoon over als kwetsbaar en overweldigd. Emoties zijn sterk of juist afgestompt en het functioneren als geheel is sterk verminderd. Dan zoeken veel mensen de rust op en gaan activiteiten en prikkels uit de weg. In het geval van kinderen zijn het vaak de volwassenen die hierin keuzes maken om minder te belasten, vanuit oprechte zorg. In het geval van een hoogbegaafd persoon zit hier echter een spanningsveld, omdat verveling op de loer ligt en een sociaal isolement vaak ook onprettig voelt. Het is dus niet vanzelfsprekend dat het wegnemen van belasting ook zorgt voor een verbetering in welzijn en belastbaarheid.
Positieve versus negatieve belasting
Meespelen in een musical, een middagje weg met vriendinnen, moeilijke wiskundesommen, een schaaktoernooi en een uitje naar een museum. Allemaal voorbeelden van activiteiten die zowel positief als negatief belastend kunnen zijn. Met positieve belasting worden activiteiten en omstandigheden bedoeld die energie geven en een laag risico op overbelasting hebben. Dit zijn de activiteiten die verveling doorbreken en een gevoel van zingeving bieden. Met negatieve belasting worden activiteiten en omstandigheden bedoeld die energie kosten en het risico van overbelasting of terugval vergroten. Hierbij kan verveling of het verminderen uitdaging dus een vorm van negatieve belasting zijn. Maar ook het bieden van cognitieve uitdaging op de verkeerde gebieden (bijvoorbeeld een taal leren, terwijl een kind niet talig is of hier geen motivatie voor heeft) kan negatief belastend zijn.
Dit geldt ook voor sociaal contact. In veel gevallen van overbelasting wordt geadviseerd om onder de mensen te blijven en voldoende te sporten. Wanneer ‘onder de mensen blijven’ betekent dat je je meer moet aanpassen of contact hebt met mensen waar je je niet prettig bij voelt, dan kan dit negatief belastend zijn. Ik zie veel depressieve mensen die in eerste instantie baat hebben bij enig isolement, om daarna weer op te bouwen vanuit eigen grenzen.
Ten slotte wil ik hierin ook de mate van kaders en autonomie noemen. Het is niet vanzelfsprekend dat het wegnemen van kaders (lees: bieden van meer vrijheid en de druk van verwachtingen helemaal loslaten) ook een vermindering van belasting is. Wanneer iemand geen dagstructuur meer heeft en het onduidelijk is welk perspectief er is voor de toekomst (o.a. ‘kind, zie maar waar jij gelukkig van wordt’) dan is dat onveilig en dusdanig onrealistisch dat er geen weerbaarheid wordt opgebouwd. Door het stellen en bijstellen van realistische kaders, hoeft een kind of volwassene ook niet elke dag zich af te vragen hoe hij zijn leven inricht. Dus is kaders bieden ook een vorm van rust.
Goed voor jezelf zorgen
Doorgaand blijft de vraag spelen: hoe ga jij op dit moment goed voor jezelf zorgen? Soms betekent dit het wegnemen van prikkels, soms betekent dit het toevoegen van prikkels. Juist het aanvoelen hiervan en het balanceren van een opbouw, dat geeft uiteindelijk de weerbaarheid die iemand nodig heeft om er stabiel op vooruit te gaan. Belangrijk ook om eigen verantwoordelijkheid te dragen. Hierin gaan hoogbegaafde mensen soms keuzes maken die asociaal zijn of een beetje apart overkomen. Dat hoort er dan bij. Hierin kom je ook de kaders van de maatschappij tegen en de meningen van andere mensen. Dat hoort er ook bij. Soms is ‘goed voor jezelf zorgen’ ook om je wel aan te passen.
Het verschilt dus wat ‘rust’ voor de een betekent en wat het voor een ander betekent. Goede communicatie is in dit soort trajecten essentieel. Mensen maken zich zorgen en weten vaak niet waar ze goed aan doen. Ik ben zelf erg analytisch ingesteld, dus vind het belangrijk dat er altijd een goede onderbouwing is van de stappen die genomen worden in dit soort complexe trajecten. Dan zijn mensen voor zover mogelijk gerustgesteld en durven we een persoon ook passend wél te belasten.
Geen reactie's