Aangeleerd falen
Het onderstaande filmpje is voor mij enorm interessant. Hierin zie je een klein kind dat een blokkentoren bouwt. Elk persoon met enig inzicht in zwaartekracht weet al snel dat de toren om gaat vallen. Het kind lijkt het alleen nog niet helemaal door te hebben en veroorzaakt uiteindelijk zelf dat de toren kapot gaat. Je ziet het kind fronsen wanneer dit gebeurt. Daarna gaat hij vrolijk verder.
Wat ik hier vooral interessant aan vind is het verschil tussen de ervaring van de ouders en de ervaring van het kind. De ouders wijzen het kind er meerdere keren op dat de toren om gaat vallen en roepen ‘Oooh!’ wanneer de toren omvalt. Het kind is verbaasd wanneer de toren omvalt, maar lijkt voor de rest vooral plezier te hebben in zijn spel. Het omvallen van de toren hoort daarbij.
Hieruit destilleer ik dat de ouders aan het kind proberen over te brengen dat het vallen van de toren ‘fout’ is en voorkomen moet worden. Dit zie ik zelf vaker gebeuren. Kinderen leren van volwassenen wat goed en fout is. Hierbij leren ze te vertrouwen op het oordeel van een volwassene, maar ervaren ze ook falen waar ze het uit zichzelf niet zouden voelen. Een faalervaring is dus een aangeleerde sociale aangelegenheid.
Kleine kinderen – zoals het kind in het filmpje – hebben dus nog niet geleerd wat falen is. Zij kunnen veel beter omgaan met het vallen en opstaan dan oudere kinderen. Dat er iets mis gaat is juist een onderdeel van hun spel. Wanneer de kinderen naar school gaan wordt het aantal ‘succes versus falen’ boodschappen die ze van anderen krijgen aanzienlijk groter. En nu heeft falen en succes ook grotere gevolgen dan in spel.
Hier schrijft John Holt bewonderingswaardig mooi over in zijn boek ‘How children fail’. Als leerkracht merkt hij de grote invloed die hij heeft op de faalervaringen van kinderen. Ook beschrijft hij wat de gevolgen van zo’n faalervaring zijn. Hij observeert kinderen die terughoudend zijn, alleen antwoord geven als ze zeker weten dat de vraag makkelijk genoeg is en zelf geen vragen stellen. Hij is ervan overtuigd dat het aanleren van falen diepgegrond zit in ons onderwijssysteem.
Het positieve hieraan is wel dat – als falen aangeleerd is – het ook af te leren is. Hierbij is het belangrijk om te erkennen dat een faalervaring vooral voortkomt uit het ervaren van sociale afwijzing. We leren wat ‘fout’ is door de afkeuring van anderen. Dit betekent voor veel volwassenen dus hun oordeel van hoe dingen zouden moeten zijn inslikken. Dat is zeker als ouder of leerkracht niet makkelijk. Ik gebruik zelf hierbij vaak de ‘Wat is het verschil tussen A en B?’-vraag. Zo kun je zonder oordeel werken naar gedragsverandering. Hiernaast is het behouden van warm contact en humor heel belangrijk om een gevoel van sociale afwijzing tegen te gaan.
Ik kan iedereen aanraden om het boek van John Holt te lezen. Daarnaast kan ik iedereen aanraden om samen met hun kind te lachen om de vallende blokkentoren!
Geen reactie's