‘Het magische knopje’

Het klassieke verhaal bij ons in de spreekkamer: ouders zien dat hun puber geen huiswerk maakt en er ontstaat ruzie over schoolwerk. “Ik wil wel loslaten, maar dan gebeurt er helemaal niks” en “Ik wil gewoon dat hij zélf iets gaat doen”. Komt het bekend voor? Dit patroon is zó universeel, dat ik denk dat ik de rest van mijn carrière hiermee bezig kan zijn. Universeel voor ouders, omdat zij zorgen hebben om hun kind en graag nuttig willen bijdragen. Universeel voor pubers, omdat zij meer korte termijn doelen stellen dan hun ouders en meer de neiging hebben om te rebelleren. Je kunt je dus afvragen of je hier überhaupt uitkomt. Dat vraag ik me inderdaad vaak af.

Hij doet het niet!

Veel ouders komen bij mij voor tips, zodat zij ervoor kunnen zorgen dat hun kind meer zijn best gaat doen. Of met de vraag of ik hun kind kan overtuigen meer te doen. Ik probeer hierbij altijd aan ouders uit te leggen dat ik alleen kan werken met mensen over hun eigen gedrag, ongeacht wat een ander doet. Vaak is het slagen van het gedrag van ouders daarin gekoppeld aan het gedrag van het kind (ik doe het goede, als het gevolg ervan is dat hij iets gaat doen). Dit komt ook veel voor bij ander gedrag binnen opvoeding trouwens, zoals boosheid en sterke autonomie. Als ik dan de gouden tip geef waarin ouders wél de controle hebben op hun kind, dan is het goed.

Hierbij krijg ik het idee van een computer. Op welke knop kan ik drukken, zodat hij het doet? *ramt op knoppen* Hij doet het niet! *slaat tegen beeldscherm* Nog steeds niet! CTRL+ALT+DELETE, aaaargh! Steeds proberen ouders een beter argument of slimmere truc te verzinnen, zodat een kind ‘het doet’. In deze dynamiek ben je als ouder vaak teleurgesteld en geïrriteerd, omdat je zelf heel hard je best doet en het niet het gewenste effect heeft. Ik denk hierbij dat er geen goede truc of goed argument is, waardoor jouw kind zegt “Goh, je hebt gelijk en nu ga ik doen wat je zegt, ik hou van je!” Denk eens na over dit scenario en zie dan hoe onrealistisch die oorzaak-gevolgtrekking is.

De toeter van bewustwording

In mijn spreekkamer staat een toeter. Hij is best hard en irritant. Het idee ervoor is ontstaan toen ik een gesprek had met een puber die uitgebreid kon zeuren over de wereld. Hij ging meerdere sessies met zijn armen over elkaar zitten en praatte uitgebreid over hoe de wereld hem tekort had gedaan de afgelopen week. Passieve negativiteit, want ondanks een begripvolle luisterhouding, netjes doorvragen en tips geven, bleef dit gedrag zich voordoen. Uiteindelijk besefte ik me dat dit de kern van zijn problematiek was: in rondjes blijven draaien en zich een passief slachtoffer voelen. Oprecht iets waar je ongelukkig van kan worden, ookal heeft het ook veel voordeel (jezelf buiten spel zetten om verantwoordelijkheid te nemen iets constructiefs te gaan doen). Ik heb hem na enige tijd gezegd dat ik er klaar mee was en elke keer ging toeteren als hij passief negatief deed. Daad bij het woord gevoerd en al snel kon hij erg om zichzelf lachen. En interessant: hij corrigeerde zichzelf.

Dit deed me beseffen dat we vaak proberen om vanuit redelijkheid en argumenten iemand iets duidelijk te maken. “Ik vind het onprettig als je zo zeurt, wat heb je nodig om hieraan te werken?” Dat kinderen op basis van een goed punt de ander (lees: volwassene die het beter weet) gelijk geven en hun gedrag daarop aanpassen. Dan proberen we het via het bewuste denkproces te regelen, terwijl er een grote kracht zit in het onbewuste denkproces. Ik ben er niet zo van (want het wordt te vaak gebruikt op processen waar het niet speelt), maar die uitleg van het reptielenbrein, emotionele systeem en de prefrontale cortex is hier een goede illustratie voor. Vaak proberen we de prefrontale cortex te overtuigen, terwijl de ‘slechte’ gewoonte heel goed voelt en een gewoonte is. De toeter is een vorm van bewustwording. Je voegt een prikkel toe die de rede passeert en op het onbewuste niveau aanspreekt. Denk daarbij aan een zeur toeter, een ontwijkingstoeter, tijdrek-toeter, een controlfreak toeter, ga zo maar door. Niet per se bedoeld om een ander te manen op te houden, maar om een ander zich bewust te maken van een patroon. En natuurlijk met een glimlach 🙂

De goede relatie

Die glimlach is essentieel!!! Het moet namelijk altijd met respect voor de ander gebeuren, anders is het enkel provocerend en vervelend. Niks mis met enige irritatie, maar je wilt wel dat iets binnenkomt bij een ander als oprechte boodschap. Binnen provocatieve gesprekken en trainingen over provocatief coachen komt dit ook vaak naar voren. Hoe ver mag je gaan en wanneer wordt iets kwetsend of afstotend? Als je een persoonlijke drijfveer van iemand wil bereiken, dan kun je er maar beter voor zorgen dat je die respecteert. Dan kun je veel meer bespreekbaar maken. Dit maakt juist het verschil tussen ‘de knop’ zoeken en echt constructief contact. En juist die warmte is heel moeilijk om zelf op te brengen als je gefrustreerd en moe bent, of weinig begrip hebt voor je eigen grenzen.

Maak het mij eens makkelijker!

Juist die vermoeidheid is een punt. Want onderliggend zijn veel ouders er klaar mee om grenzen te stellen, waardoor grenzen geen consequentie hebben en onduidelijk zijn. Onderliggend zit vaak een wens dat een kind normaler/rustiger/proactiever gaat doen, zodat je als ouder zelf meer rust hebt. Heel begrijpelijk, maar daar heeft een kind geen boodschap aan. Die grenzen met duidelijke consequenties zijn wel nodig om een verwachting te handhaven. En vraag je dan af of je bereid bent om écht consequent te zijn, want een discussie is geen consequentie. Ook dit kost moeite en vergt dat je als ouder persoonlijke grenzen hebt waar je voor staat. Als volwassene is het ook vaak makkelijker om te discussiëren of aan te passen, dan om een grens te stellen met consequentie. Ben je er niet toe bereid? Ook oké natuurlijk! Choose your battles! Help jezelf wel door dit te zien als een keuze in je eigen gedrag, in plaats van een effect van een kind.

Hiermee hebben we dit universele thema niet opgelost of doorgrond. Het blijft gerommel, gezucht, gefronst, gesteun, geprobeer en hopelijk ook gelach!