Misvattingen en mismatches
Ik zit met een tienermeisje om de tafel die wel heel slim blijkt te zijn, maar helemaal vastloopt op VMBO kader niveau in het voortgezet onderwijs. Een situatie die op regelmatige basis bij ons langskomt in verschillende gedaantes. Aan alles is te merken dat ze snel denkt, veel denkt, gevoelig is en een dijk van een zelfreflectie heeft. Tegelijkertijd zie ik haar stoeien met een veelheid aan emoties, wantrouwen richting volwassenen, onzekerheid en een moeite om opdrachten te maken. Haar hoofd en emoties schieten alle kanten op en zowel zij als haar ouders voelen zich al meerdere jaren niet begrepen door school en hulpverlening. Nog steeds raken deze situaties aan de kern van de reden waarom ik dit werk doe. Om de mens achter de hulpvraag goed te zien en verder te helpen naar een eigen plekje in de wereld.
Ik heb aan dit meisje en haar moeder een verhaal uitgelegd dat ik vaker aan mensen uitleg. Heel simpel en illustratief, bij deze in een filmpje voor iedereen:
Niet makkelijker of moeilijker. Niet meer of minder hulp. Niet jong of oud. Niet vaardig of beperkt. Niet functioneel of disfunctioneel. Maar allemaal begrijpelijk binnen de context. Daarmee niet alles wegpraten of bagatelliseren, maar de hulpvraag oppakken op een manier die recht doet aan een mens als geheel.
Voorbeeld: HB RT
Stel je hebt een kind dat wel hoogbegaafd is, maar toch moeite heeft om lesstof te leren. Het komt vaker voor dan je denkt. Zo’n kind heeft waarschijnlijk wat hulp nodig om de lesstof zich eigen te kunnen maken, aangezien de uitleg en inoefening in de klas niet voldoende is om het gewenst effect te krijgen. Vervolgens wordt dit kind behandeld als een normaal kind dat moeite heeft met leren en krijgt het extra instructies aan de instructietafel. In kleinere brokjes informatie, met meer herhaling en samen inoefenen. Omdat het hoogbegaafde kind anders denkt en waarschijnlijk andere verbanden legt dan het gemiddelde kind, zal het waarschijnlijk andere struikelblokken hebben in de lesstof en andersoortige vragen als het de lesstof niet snapt. Het is dus niet vanzelfsprekend dat een instructiegroepje werkt voor dit kind. De moeite met de lesstof blijft, het kind blijft foute antwoorden geven en de volgende stap in de begeleiding wordt ingezet, remedial teaching (RT). Daarin gebeurt eigenlijk hetzelfde, waarbij het referentiekader van een moeilijklerend kind wordt gebruikt om een (in wezen) makkelijklerend kind met leerproblemen te helpen. Nog kleinere stapjes, meer concrete voorbeelden en meer begeleiding. Ik zeg niet dat dit onmogelijk kan werken, want natuurlijk zijn er kinderen waarbij dit de beoogde effecten heeft. Maar mocht het niet werken, dan komt het – naar mijn idee – regelmatig voor dat de mogelijkheid om op een andere manier naar deze situatie te kijken niet gebruikt wordt.
Op een andere manier RT in zetten kan wel! Mijn collega’s die didactische begeleiding en didactisch onderzoek doen hebben hier op dagelijkse basis mee te maken. Door deels te versnellen, deels te vertragen, top-down uitleg te geven en aan te sluiten bij de manier van denken van een hoogbegaafd kind. Daarmee lossen we zo goed mogelijk de mismatch op, zodat een kind de lesstof weer logisch vindt en weer tot leren komt. Dat kun je HB RT noemen. Dus wél hulp met leerproblemen, maar op een hoogbegaafde manier.
Dit voorbeeld is een van de toepassingen van het idee van een mismatch. Je kunt dit ook toepassen op bijvoorbeeld sociale aansluiting (heb je de sociale vaardigheden niet, of is er een te groot verschil met de omgeving?), doubleren (moet je blijven zitten en alles nog eens herhalen, of moet het anders aangeboden worden?) en belastbaarheid (moeten we minder belasten of anders belasten?). Doorlopend blijft de hulpvraag om een match en niet om iemand meer of minder ‘hulp’ te bieden. Dit betekent trouwens niet dat ik een voorstander ervan ben om iedereen naar zijn wenken te bedienen. Een goede match is ook uitdagend en geeft voedingsbodem voor een leerproces om veerkrachtig te kunnen leven, dus vergt ook een mate van zelfredzaamheid en persoonlijke groei.
Ik kan het niemand kwalijk nemen dat er lineair wordt nagedacht en dat deze misvatting bestaat. Het is inherent aan het feit dat hoogbegaafdheid een uitzondering is en de wereld hier niet vanzelfsprekend op is aangepast. Het is echter nog wel de moeite waard om kennis te verspreiden en de mogelijkheden om over te stappen naar een andere manier van denken en handelen te vergroten. Hopelijk zodat ik het tienermeisje van het begin van mijn verhaal niet eens hoef te zien, omdat ze allang tot haar recht is gekomen in de normale buitenwereld.
Anna
Geplaatst op 19:44h, 21 juliWat een fijne, duidelijke uitleg! Dankjewel daarvoor. Ik heb een aanvullende vraag: het lijkt er erg op dat mijn kind (brugklas, uitgevallen) geen zin (meer) heeft om zijn rode auto te verplaatsen naar welke andere van die plekken dan ook. En dat snap ik wel, want hij heeft nu zoiets van waarom zou ik! Maar hij wil zich gewoon niet meer aanpassen en bijvoorbeeld dus ook geen opdracht van school doen als hij het nut er niet van inziet. Wat doe je dan? Want het is wel heel handig als de auto op z’n minst wel rijdt.