Hoe voer je een effectief schoolgesprek?
Het is geen geheim dat gesprekken tussen ouders en school (soms ook met andere betrokkenen erbij) niet altijd soepel lopen. Gelukkig gaat het vaak ook goed! Ik wil niet onnodig dramatisch doen. Maar ik zie vaak dat het gesprek niet gaat waarover het zou moeten gaan en er makkelijk langs elkaar heen gepraat wordt. Dat hierdoor de goede bedoelingen en ook de expertise van alle partijen niet voldoende aan bod komen. Dat je aan het einde van een gesprek naar buiten stapt en denkt ‘wat hebben we nou eigenlijk besproken en voor stappen gezet?’ Omdat ik steeds dezelfde manier van praten tegenkom, zowel vanuit scholen als vanuit ouders (en hulpverleners), deel ik graag een inzicht en hopelijk wat hulp.
Haal je het wel of haal je het niet?
Ik merk dat er vaak gesproken wordt over wat er wel of niet goed gaat. Ook wordt besproken of een kind een bepaald niveau of doel wel of niet gehaald heeft. Dit zijn constateringen die over en weer gaan. Hier kan al een welles-nietes ontstaan. Het kind haalt niet de cijfers en de cijfers zijn nog steeds te laag. We zien de begaafdheid wel of niet. Ik vind deze constateringen belangrijk om uit te spreken, maar het liefst in hooguit de eerste 5-10 minuten van een gesprek. Je kunt hier wel meningsverschillen over hebben, maar eigenlijk helpt het benoemen van feiten, signaleringen, meningen en constateringen niemand verder. We kunnen het erover eens zijn of niet, maar het levert geen informatie op die nuttig is om de volgende dag het anders te doen bij een kind. Het zijn vaststaande ‘feitjes’ over een kind, maar gaan nog niet over de behoeften die hieraan gekoppeld zijn.
Dit geldt bij uitstek voor schooladvies. Als een kind een ’te laag’ advies heeft, dan is er een gesprek te voeren over behoeften. Waardoor komt het dat men het te laag vindt? Waardoor komt het dat er een meningsverschil is? Wat gebeurt er, waardoor ‘we het niet zien’ of ‘er niet uitkomt wat erin zit’? Wat wordt er gezien, geprobeerd, gedacht en ingezet? Wat levert dit op en waarom levert dit wel/niet iets op? Dan is het niet interessant dat het niveau niet gehaald wordt, want dat weten we al. Het is wel belangrijk, maar niet nuttig om lang over te praten. We stellen de beginsituatie en gewenste situatie vast, daarna begint het gesprek pas écht. Ik heb geprobeerd dit samen te vatten in een plaatje:
Waarom zijn we er nog niet?
Ik ben diagnosticus in hart en nieren, dus de waarom-vraag vind ik essentieel en leuk om te stellen. Het klopt altijd dat een doel in eerste instantie nog niet behaald is, daar is het een doel voor. Als we het wel een tijdje geprobeerd hebben, maar het doel is nog niet behaald, wat is er dan gebeurd waardoor het doel nog niet behaald is? We hebben namelijk niet stilgezeten en waren het eens over de doelstelling. Waarom zijn we er nog niet? Een belangrijke vraag om te stellen, omdat we anders het risico lopen om lang hetzelfde te proberen zonder succes. Dus als we efficiënt willen zijn, moeten we soms stilstaan bij waarom iets niet goed werkt. Niet iets nieuws uit de kast trekken en het oude laten varen, maar analyseren waarom het goedbedoelde oude niet werkt. Dat geeft namelijk ontzettend veel informatie om van te leren voor het nieuwe plan!
Misschien heeft een kind ontzettende weerstand voor individuele begeleiding door alle vragen die gesteld worden. Dan kunnen we kijken naar een andere gesprekstechniek in de begeleiding die beter past. Of een kind vindt de verrijkingsstof stom, omdat hij rekenen niet leuk vindt en alleen voor rekenen verrijking krijgt. Dan nemen we de verrijking niet weg, maar krijgt hij andere onderwerpen. Of hij vindt de verrijking wel leuk, maar het is niet duidelijk ingepland en komt hij er dus niet aan toe. Dan gaan we anders plannen. Of hij vindt het nutteloos, omdat het niet wordt nagekeken. Dan gaan we de verrijking niet stoppen, maar nakijken. Het zijn hierin de nuances die het verschil maken. Dan de discussie voeren of verrijking wel/niet passend of te moeilijk is, dat heeft dan weinig zin. Hoe wordt er verrijkt, wat zegt het over dit kind dat het nog niet werkt en wat kunnen we met die informatie?
Wat is er nodig?
Wat er nodig is om een bepaald doel te behalen, is tevens essentieel om te bespreken. En dan heb ik het niet over ‘beter je best doen’. Het liefst doe ik dingen efficiënt, dus met zo min mogelijk moeite en tijd zo veel mogelijk opbrengst. Dit geldt zowel voor een kind als voor een volwassene. Hierdoor ben ik ook geen voorstander van herhaling, omdat ik het liever wil hebben over het proberen op een andere manier, dan nogmaals te proberen.
Meestal is een kind niet aanwezig bij een schoolgesprek, dus moeten de volwassenen voor het kind vertolken wat er nodig is. Dat is m.i. vaak niet erg, omdat het bij ingewikkelde gesprekken ook gaat om behoeften en het verkennen van opties die de pet van het kind te boven gaan. Bij een portfoliogesprek o.i.d. is het natuurlijk wel top als het kind erbij is. Wat het kind nodig heeft om bepaalde vorderingen te maken, is belangrijk om te bespreken. Enkel ‘begeleiding’ of ‘meer tijd’ benoemen, vind ik vaak te vaag. Wat gebeurt er dan binnen de begeleiding en de tijd dat helpend is? Als we uitpluizen wat er ingezet kan worden, wat zijn dan de helpende elementen? Juist om te voorkomen dat we uiteindelijk zeggen dat er veel tijd/begeleiding is gegeven, maar het niet genoeg was. Dan hebben we dezelfde oppervlakkige discussie. De ene begeleiding is de andere niet, dus wat is er inhoudelijk gezien nodig?
Dit zie ik ook vaak in taalgebruik van handelingsplannen en OPP’s. De nadruk ligt vaak op de wel/niet constateringen, vage afspraken en het benoemen van doelen. Hoe we bij het doel gaan komen en wat iedereen nodig heeft, wordt vaak niet beschreven. Hierin ligt een risico dat je steeds evalueert of iets behaald is, maar nooit komt tot het gesprek waarin geformuleerd wordt wat helpend is.
En vergeet hierbij de behoeften van de school niet! Een leerkracht, begeleider of intern begeleider heeft vaak iets nodig om iets te kunnen bieden. Anders was het wel gebeurt misschien, want de intenties zijn meestal goed! Je kunt wel afspraken maken en adviezen geven, maar dat wil nog niet zeggen dat iemand geholpen is om ook in staat te zijn om de adviezen en afspraken uit te voeren. Ik wil ook niet uitgebreid in gesprek over het wel/niet uitgevoerd zijn van afspraken en adviezen. Wel als belangrijke constatering aan het begin, maar vanuit daar weer door naar de waarom-vraag. Ik zat ooit in een schoolgesprek waarbij de intern begeleider heel expliciet er was om de leerkracht te helpen. Het was prachtig om te zien hoe zij overlegde met de leerkracht om tot een haalbaar plan te komen en de rollen duidelijk te verdelen. Stel een leerkracht heeft geen tijd gehad (dat kan natuurlijk), hoe gaan we de komende tijd dan wel zorgen dat de tijd er is? Vliegen we iemand anders in, plannen we anders of bedenken we een andere manier die minder tijd kost? Stel de begeleider vindt het ingewikkeld en heeft wel dingen geprobeerd, maar snap niet genoeg van de materie. Dat kan natuurlijk! Kunnen we dan bepaalde kennis overdraagbaar maken, de rollen anders verdelen of iemand anders invliegen? Helemaal niet erg als iets moeilijk is, zelfs niet erg als het niet lukt. Wat gaan we met deze nieuwe informatie doen om het in de toekomst haalbaar te maken?
Dan zijn we nuttig in gesprek! Dan helpen we de mensen die helpen om te kunnen helpen. En de kinderen om te bereiken wat ze willen bereiken. Een ander ter verantwoording roepen dat iets wel of niet gelukt is, is zelden helpend voor de toekomst. Natuurlijk moeten we eerlijk blijven en elkaar aanspreken op het nemen van verantwoordelijkheden. Ik wil wel graag mensen helpen om hun verantwoordelijkheid te kunnen nemen. Dan overschreeuwt iemand zichzelf minder snel, blijven we oplossingsgericht bezig en voelt iemand zich gesteund om zich in te zetten. De materie is al moeilijk genoeg, dus liever maak ik het makkelijker dan dat we het hebben over hoe moeilijk het is.
Geen reactie's